Dernekler yapıları itibariyle amaçlarını gerçekleştirmek için gelir elde etmek durumundadırlar. Çoğunlukla dernekler gelir elde edebilmesi için iktisadi işletme kurmaktadır. Dernek iktisadi işletmesi kurulabilmesi için, ticari faaliyetlerini yürütebileceği bilgisinin tüzükte yer alması gerekmektedir.
Dernekler ticari faaliyet yürütecekse vergi mükellefi olmalıdır. Bunun yanında bilanço usulüne göre de ayrıca defter tutması gerekiyor. Yazımızda dernek iktisadi işletmesi nasıl kurulur ? Sorusuna yanıt arayan sivil toplum gönüllüleri için detaylı bir anlatım yapacağız.
Kurulma aşamasında derneğin tüzüğünde ‘amaçlarını yerine getirmek için iktisadi işletme kurabilir’ maddesi yer almalıdır. Fakat böyle bir ibraz tüzükte bulunmuyorsa, genel kurul toplanmalı ve tüzükte değişiklik yapılmalıdır. Derneğin tüzüğünde gerekli madde yer alıyorsa, yönetim kurulu toplanıp iktisadi işletme kurma aşamasında bir karar sürecine varmalıdır. Kararını veren yönetim kurulu vakit kaybetmeden bağlı olduğu ilin ticaret odası üzerinden kayıt gerçekleştirmelidir.
Dernek İktisadi İşletmesi Kuruluşu
Organizasyon üzerinden dernekler gelir elde etme sürecinde bir iktisadi işletme kurmalarına gerek yoktur. Çünkü yardım geceleri, kermes vb. ürün satmaya yönelik girişimleri tek seferlik bir etkinliktir. Bunlar için ticari bir faaliyet olarak değerlendirilmemektedir. Bunun yanında gelir getiren yöntemlerin süreklilik arz etmesiyle elbette iktisadi işletme kurulması gerekecektir.
Fakat dernekler yapıları itibariyle bu tarz gelir kapılarını sürekli bir duruma getirmiyorlar. Ticari faaliyette bulunması potansiyelleri olduğu için gelirlerini bu yönden kazanmayı amaçlıyorlar. Bu duruma çeşitli örnekler verilebilir. Bir derneğin faaliyet yürütecek düğün salonu açması, hayvan koruma faaliyeti yürüten derneğin mama satması gibi. İktisadi işletme kurulma aşamasında karşımıza çıkacak adımlardan bahsedelim.
Dernek Yönetim Kurulu Kararı
Derneğin kendi tüzüğünde iktisadi işletme açabileceği yönünde bir madde yer alıyorsa, yönetim kurulu bir karar alacaktır. Özellikle karar aşamasında aşağıdaki bilgilerin açıkça belirtilmesi gerekmektedir.
- İşletme unvanı
- İşletmenin açık adresi
- Sermayesi
- Uyrukları ve ev adresleri
- Temsilin şeklen durumu
- İşletmenin Temsilcileri
- Son olarak işletmenin konusu
Yukarıda yer alan bilgiler belirtildikten sonra yazının resmi noterde onaylatılması gerekmektedir. Karar örneği ilerideki bazı durumlarda derneğin ihtiyacı olacağı önemli bir belgedir.
Dernek İktisadi İşletmesi Ticari Sicil Kaydı
Karar sürecini atlatan dernek iktisadi işletme kurma aşamasında derneğin yönetici ve yetkili kadrosunda yer alan kişilerce MERSIS kaydı yaptıracaktır. Hatta sanayi ve ticaret odasına tescil amacıyla giden yetkilinin aşağıda yer alan belgeleri de götürmelidir.
- Noter onaylı dernek tüzüğünün aslı
- Sivil toplum İl müdürlüğü, kaymakamlık veya valilikten alınan derneğin resmen faaliyette olduğunu kısaca kuruluşunu gösteren belge.
- Yönetim kurulunun karar örneği ayrıca noterde tasdik ettirilmelidir.
- Noter tarafından onaylı son seçime ait genel kurul kararı. Dernekte bulunan yetkililerin görev süreleriyle alakalı durumunu göstermesi nedeniyle bulunmalıdır.
- Oda kaydı için beyanname
- İşletmeyi temsil eden ve karar alma sürecinde bulunan yetkililerin onaylı imza beyannamesi. Ayrıca ikamet adresleriyle birlikte nüfus cüzdanı fotokopilerinin yer aldığı belge.
- Dernek iktisadi işletme vergi numarasının yer aldığı bir belgenin yanında vergi dairesi görüntüleme belgesi.
- Sorumlu olan veya olması planlanan kişilere ait yetkililerin fotoğrafları.
Ticari sicil müdürlükleri uygun görmesi halinde farklı evrakları talep etme hakkı bulunmaktadır. Özellikle yukarıda sıralanan evrakların haricinde evrak sayılarını artırabilmektedir. Fakat sıklıkla rastgelen bir durum değildir. Hatta dernek iktisadi işletmesi için bağlı bulunduğu vergi dairesine 15 gün içinde tüzel kişilik açılışını bildirmektedir.
Başlangıçta derneğin yetkilisi vergi dairesine hiçbir evrak beyanı yapmak zorunda değildir. Çünkü tüzel kişilik açılışıyla ilgili bilgiyi ticari sicil müdürlüğü vergi dairesine yapmaktadır. Yükümlülük ticari sicil müdürlüğüne aittir.
Dernek İktisadi İşletmesi Belediye Ruhsatı
Açılan dernek belediye sınırları içerisinde ise mülkü idare amirliğinden izin alınmalıdır. Fakat izin alınması haricinde belediye sınırları içinde olması sebebiyle yapı izni belgesi de gereklidir. Ticari faaliyetini yürüten çeşitli kurumlar gibi dernek iktisadi işletmesi de ruhsat alır. Çünkü kurumlar vergisine tabi olabilmesi için ruhsat şarttır.
Dernekler farklı işletme türlerinde aktif rol alabilmektedir. Örneğin plaj, düğün salonu veya tiyatro gibi faaliyetlerde dilerse bulunabilmektedir. Özellikle belediye üzerinden alınan ruhsatla birlikte ticari faaliyetlerini kolayca yürütmesi sağlanmaktadır.
İktisadi İşletme Vergileri Ödenmesi Gereken Ücretler
Derneğin genel giderleri için yer alan vergiler ve ödenmesi gereken çeşitli ücretler bulunmaktadır. Bu ödemeler iktisadi işletmenin öz gelirlerinden sağlanmaktadır. Ticari faaliyette bulunduğu gelirleri ile bu giderleri ödeyebilmektedir.
- Stopaj ödemeleri
- Aylık ödenen katma değer vergisi
- 3 ayda bir ödenen geçici vergi
- Muhtasar vergi ( 3 ayda bir )
- Yılda bir sefer ödenen kurumlar vergisi
- Yıllık defter tasdik ücreti
- Beyannamelere ait damga vergisi
- Aylık muhasebe için ayrılan ücret
Dernek iktisadi işletmesi için vergi ve ödenmesi gereken ücretleri göstermektedir. Burada yer alan ücretlerden farklı ücretler nadiren çıkmaktadır. Genel olarak iktisadi işletmeler yukarıda yer alan başlıklar için ödeme yapıyorlar.
Dernek İktisadi İşletme Kurmayı Düşünenlerin Bilmesi Gerekenler
- Derneğin yönetim kurulunda yer alan kişilerin uzmanlık ve hizmetleri karşılığında ücret almalarında bir sakınca yoktur. Fakat alınan ücret sınırının arizi sınırı geçmemesi gerekmektedir. Devamlılık esas olmayan hizmet türlerinde 2021 yılı itibariyle 43 bin TL’lik bandın geçilmemesi gerekmektedir.
- İktisadi işletme özellikle diğer kurumlar gibi bağlı olduğu tüm kurumlarca denetlenmektedir. Tüm denetlemelerde dernek kanunu ve yönetmelik içinde yazan kuralların hepsine tabi olacaklardır.
- Anonim şirketler, limited şirketler veya kooperatif gibi şirket türlerini dernekler kuramazlar. Fakat ortaklık kurmalarında bir sakınca yoktur. Ortaklık sonucunda kar payı alabildikleri gibi sorumlulukları da aldıkları kar payı kadar olacaktır.
- Tüm mal ve hizmetler belirli bir bedel karşılığında satışı yapılmalıdır. Çünkü kar etme girişimi olmasa bile bu işletmeye iktisadi işletme vasfı kazandırmaktadır.
- Derneğin yönetim kurulu veya genel kurulu tarafından müdür, yetkili, sorumlu ataması yapılmaktadır. Temsil ve ilzam yetkisine sahip olan yetkililere yetki ticaret unvanı altında verilmektedir.
- Farklı ticaret unvanı olan işletme ve kurumlarda olduğu derneklerde kurumlar vergisi kanunlarınca sorumludur. Bilanço usulüne göre bir işletme defteri tutulmaktadır. Konu olan vergilendirme standart işletme türleriyle dernekler arasındaki haksız rekabetin önüne geçilmesi amaçlanmaktadır.
İktisadi İşletmenin Kapatılması
Yalnız yönetim kurulu tarafından alınan bir kapanma kararı sonrasında tasfiye usulüne göre iktisadi işletme kapatılmaktadır. Yönetim kurulu kapanma kararı aldıysa bunu ticari sicil müdürlüğü üzerinden tescil ettirmelidir. Gerekli yazı ilgili yere verildikten sonra 1 yıllık bir süreyi kapsayan tasfiye süreci başlamaktadır. Hatta karar sonrası ticaret sicil gazetesinde belirli aralıklarla tasfiye yapılacağı konusunda bilgi vermekle yükümlüdür.
1 yıl önemli bir süre olmakla birlikte işletmeye ait tüm borçlar ve alacakların bu sürede tahsil edilmesi gerekmektedir. Bunun yanında vergiyle alakalı borçlarının da bu süre zarfında ödenmesi beklenmektedir. Sürecin sona ermesiyle birlikte işletmenin resmen tasfiye edildiğine dair bir karar alınacaktır. Son aşamada kararla birlikte vergi dairesine gidilmesiyle kapatma işlemi gerçekleşecektir.
Konu olan tüm borçların ve giderlerin ödenmesi sonrasında işletmede para kalırsa, derneğe gelir olarak aktarımı sağlanmaktadır. Dernek özellikle tasfiye aşamasında yalnız demirbaş olarak sayılan ticari faaliyetlerini yürütebilmektedir. Bunun dışında hiçbir ticari faaliyet yürütemeyeceği gibi sorumlu olduğu kuruma tabidir.
Çözüm Dernek Danışmanlığı olarak, tüm dernek kuruluşu ve yönetim süreçlerinde sizlerin yanında yer almaktayız. Daha detaylı bilgi edinmek için iletişim numaralarımız üzerinden bizlere ulaşabilirsiniz.
